50 Semana de Música do Corpus – Festival Cidade de Lugo

Martes, 30 de maio de 2023  – Círculo das Artes de Lugo, 20:30 h

 

Lawrence Zazzo, contratenor

Tercia Realidad
Orquestra barroca con instrumentos orixinais

Jorge Jiménez, dirección

 

 

 

 

 

 

 

Programa:

Quando Corpus Morietur
Agonía e oración na música italiana do século XVIII.

 

Antonio Caldara (1670-1736)
La Morte d’Abel – Sinfonia nº 3 para cordas en Fa menor

Domenico Scarlatti (1685-1757)
“Cain Overo il Primo Omicidio” – Aria: “Perche Mormora Il Ruscello”

Antonio Vivaldi (1678-1741)
Concerto para violín en Re Maior, RV 208

Antonio Caldara (1670-1736)
Quel Buon Pastor Son io de “La Morte d’Abel”

——————————————

Antonio Vivaldi (1678-1741)
Introduzione Al Miserere “Filiae Maestae Jerusalem”, RV. 638

Antonio Vivaldi
Concerto para dous violíns ”Spartito” en Do menor, RV 510

Antonio Vivaldi
Stabat Mater, Rv 621

 

---

Lawrence Zazzo, contratenor

Tercia Realidad

Jorge Jimenez, violin e dirección
Daniel Pinteño, violín
Pablo Prieto, violín
Daniel Lorenzo, viola
Guillermo Turina, violoncello
Daniel Zapico, tiorba
Carles Blanch, archilaud e guitarra barroca

---

 

Quando Corpus Morietur

 Antonio Caldara foi un destacado compositor do período comprendido entre os séculos XVII e XVIII, desgraciadamente bastante esquecido na actualidade. Nacido en Venecia, en 1711 trasladouse a Viena á corte dos Habsburgo, onde influíu moito na vida musical. Alí entrou en contacto con Pietro Metastasio, o poeta da corte, cuxas obras e libretos dominaron o mundo da ópera. Produciu varios textos sagrados, entre eles o poema La Morte d’Abel, que foi musicalizado unhas 40 veces no século que seguiu á súa composición. La Morte d’Abel de Caldara foi o primeiro oratorio deste tipo, escrito para o gran castrado Farinelli, amigo persoal de Metastasio, quen cantou o papel de Abel na estrea de 1732. O papel de Abel é case irrecoñecible como un dos típicos papeis de Farinelli; só hai un chisco do virtuosismo polo que foi famoso. É unha partitura íntima, onde o cantante amosa a súa interpretación emocional, fraseo e arte musical.

Alessandro Scarlatti xogou un papel fundamental no desenvolvemento da linguaxe da ópera.

A súa lista de obras é inmensa e practicamente descoñecida para o gran público, incluíndo máis de cen óperas, oitenta cantatas, serenatas para voces e instrumentos, madrigais, trinta e oito oratorios, máis de cen motetes e cantatas sacras, unha paixón e doce misas. Nos xéneros da música instrumental compuxo tamén sinfonías, concerti grossi, sonatas para diversos instrumentos e pezas para órgano e clave.

Cain overo Il primo omicidio é a historia triste do primeiro asasinato e as súas consecuencias para a humanidade, tema ideal para un oratorio do s. XVII e XVIII. A tarefa dos cantantes non era moi distinta á dun predicador que ten que impresionar ao seu público sobre as consecuencias do pecado e das recompensas da inocencia. Os textos dos oratorios estaban comunmente en latín, como por exemplo os de Giacomo Carissimi (1605-74), pero Scarlatti prefería os textos en italiano.

Hoxe en día Antonio Vivaldi é coñecido principalmente polos seus catro populares concertos de violín coñecidos colectivamente como As catro estacións, pero Vivaldi tamén era un sacerdote católico romano a quen a Igrexa lle prohibiu actuar. A “cancelación” non se debeu ao contido da súa música, senón ao carácter do compositor. Vivaldi, a pesar da súa fama secular, era un sacerdote católico e polo tanto o seu comportamento estaba suxeito á autoridade clerical. Cando compuxo a súa ópera Il Farnace, Vivaldi deixara de dicir misa e corrían rumores dunha relación desapropiada cunha das súas cantantes estrela, Anna Giro.

Vivaldi nunca se recuperou despois de que se lle prohibise actuar en Ferrara. Ao saír da cidade, trasladouse a Viena, a meca da música clásica. Desafortunadamente, nunca volveu alcanzar o mesmo éxito. Morreu pobre. Pero o seu legado perdurou en alguén a quen inspirou, Johann Sebastian Bach. Hoxe, a Igrexa reconciliou a súa relación coa música de Vivaldi.

O Concerto para violín Rv 208 de Vivaldi leva o título Il Grosso Mogul que aparece no manuscrito de Schwerin, escrito antes de 1717. Segundo o musicólogo Michael Talbot, o nome do concerto posiblemente poida estar relacionado co libreto de ópera Il gran Mogol de Domenico Lalli, cuxo escenario se presentara en Nápoles en 1713. Os escenarios posteriores deste libreto inclúen o de Giovanni Porta, representado en Venecia en 1717, e a RV 697 de Vivaldi (1730).

Este concerto contén unhas das cadencias escritas máis extensas da súa época: As copias do concerto de Schwerin e Cividale del Friuli contén dúas variantes de cadencias estendidas para violín solo, no primeiro e último movemento do concerto. A versión autógrafa indica onde se poden inserir tales cadencias nestes movementos, pero non contén as cadencias. Un manuscrito coas cadencias escritas debeu circular antes do c. 1713-1714 cando Bach transcribiu esta versión para órgano solo (BWV 594).

O pequeno Concerto “Spartito” Rv. 510 é unha desas xoias case descoñecida, raramente tocada en público, que nos deixou o Prete Rosso.

As Introduzioni de Vivaldi están escritas para un cantante solista, ben sexa alto ou soprano, acompañado de instrumentos. Filiae Maestae Jerusalem, RV 638, é a primeira de dúas introduzioni escritas para o Miserere (a segunda é a RV 641). O Miserere mesmo presúmese perdido. A RV 638 consta de dous recitativos en torno a unha soa aria. Este texto refírese ás tristes fillas de Xerusalén tras a morte de Xesucristo e o loito da mesma natureza.

A arrepiante historia da Stabat Mater Dolorosa, o poema medieval, foi durante séculos unha inspiración inesgotable para pintores, escultores, poetas e, sobre todo, compositores. A descrición dramática do sufrimento da Nosa Señora, mirando a morte mártir do seu único fillo, estivo constantemente presente nas obras dos máis grandes artistas: Giovanni Battisa Pergolesi, Gioacchino Rossini e Giuseppe Verdi, e máis tarde, no século XX: Karol Szymanowski, Arvo Pärt e Krzysztof Penderecki, por nomear algúns.

©Jorge Jiménez 2023

 

Lawrence Zazzo

Unha carreira extensa e de éxito na ópera internacional levou ao contratenor estadounidense Lawrence Zazzo á maioría dos teatros de ópera e festivais máis importantes do mundo. Aínda era estudante no Royal College of Music de Londres cando fixo o seu debut operístico como Oberon en A Midsummer Night’s Dream de Britten. Dende entón, os seus papeis de ópera incluíron o papel principal en Giulio Cesare (Metropolitan Opera New York, París, Londres, Ámsterdan, Bruxelas, Sevilla, Bilbao), o papel principal en Orfeo de Gluck (Viena, Toronto, Oslo, Países Baixos), Oberon en A Midsummer Night’s Dream (Roma, Lyon, Aix-en-Provence, Toronto, Beijing, Hamburgo, Palermo), Farnace en Mitridate (Múnic), Radamisto (English National Opera), Arsamene en Serse (Theatre des Champs-Elysees, English National Opera, Oper Frankfurt), Bertarido e Unulfo en Rodelinda (Ópera de Lyon/Teatro Real Madrid), Goffredo en Rinaldo (Berlin Staatsoper, Zúric, Ópera de Montpellier), Ottone en Agrippina (Bruxelas, Frankfurt, Theatre des Champs-Elysees), Endimione en La Calisto (Múnic, Covent Garden, La Monnaie, París), Ottone en L’incoronazione di Poppea (Viena, Berlín, Bruxelas, Múnic), Ruggiero en Orlando Furioso (Frankfurt) e os papeis principais en Sosarme de Handel (Sao Carlo, Lisboa) e Alessandro (Karlsruhe).

Zazzo é tamén un entusiasta defensor da música contemporánea e do século XX. Creou o papel de Trinculo na Tempestade de Thomas Ades no Royal Opera House Covent Garden, ademais de estrear Sirenen (Frankfurt) de Rolf Riehm e Die Tode des Orpheus (Saabrucken). O seu debut na Ópera de París foi como Kreon en Medea de Liebermann, tamén cantou Luci mie traditrici de Sciarrino en Bruxelas, Nova York e Rouen, así como o papel de Mascha en Three Sisters de Peter Eötvos, que interpretou en varias producións en Lyon, Bruxelas, Edimburgo, Viena e os Países Baixos.

Traballou con infinidade de directores nos campos da música barroca e contemporánea, incluídos René Jacobs, William Christie, Nikolaus Harnoncourt, Rinaldo Alessandrini, Christophe Rousset, John Nelson, Ivor Bolton, Ottavio Dantone, James Conlon, Alan Curtis,  Christopher Hogwood, Alessandro de Marchi, Peter Eötvos, Jean-Claude Malgoire, Trevor Pinnock, Jordi Savall, Harry Christophers ou Paul Goodwin. Foi o primeiro contratenor occidental invitado a China para cantar o Mesías na Ópera de Xangai. A súa carreira de concertos internacionais inclúe: papeis principais en Lotario de Handel e Riccardo Primo (Paul Goodwin/Kammerorchester Basel), Messiah (René Jacobs/Freiburger Barockorchester), Giulio Cesare (Boston Baroque, Ottavio Dantone/Accademia Bizzantina), Lutheran Masses de Bach baixo a dirección de Joshua Rifkin en Leipzig, a Paixón segundo San Mateo en Ambronay , Köthen e Chicago (René Jacobs/Akademie für Alte Musik/John Nelson), o papel principal en Amadigi de Haendel (Christopher Hogwood /AAM), o papel principal en Ascanio de Mozart en Alba (Berlín Symphoniker), Nisi Dominus e Gloria de Vivaldi (Camerata Bern/Israel Camerata), a Misa en si menor (Ivor Bolton/Mozarteum Salzburg), Jefté en Graz (Nikolaus Harnoncourt/Concentus Musicus), Teodora en París e Viena (Hervé Niquet/Le Concert Spirituel), e Saúl en Berlín e Lisboa (René Jacobs/Concerto Köln). Un recitalista consumado, deu moitos en Europa, máis recentemente no Wigmore Hall, a Ópera de Frankfurt, a Ópera Noruega, o Festival d’Opera Baroque de Beaune, o Festival Rheinvokal, o Festival MA Brujas e o Konzerthaus de Viena.

Tercia Realidad

Inspirado no termo cervantino do século XVI “Tercia Natureza” que dá nome a unha terceira realidade onde a fantasía e o mundo real se encontran e se fusionan. Tercia Realidad é unha utopía creada por Jorge Jiménez na que a música se remonta ás súas orixes como linguaxe de expresión de emocións e sentimentos, así como fusión de personalidades, ideas e sons. Tercia Realidad non só interpreta senón que crea sobre a marcha, o que fai da actuación unha experiencia única para o público e o músico.

Cun repertorio que vai dende o século XIII ata a música contemporánea, TR actuou en festivais e ciclos de concertos como: Festival de Música Antiga en Stary Sacz (Polonia), Fabulous Fringe no Festival de Música Antiga de Utrecht, Baroque Days Akbank Sanat en Istambul (Turquía), Noches en los Jardines del Alcázar de Sevilla (España), Colegio de los Ingleses de Valladolid (España), Bachfest Cochabamba (Bolivia), Ciclo musical na Universidade Bogazici de Istambul (Turquía), Festival de Música Sacra de Sagunt (España) ou a Tempada de música de cámara do Convento de Santa Clara en Sevilla (España), entre outros.

Jorge Jiménez, violín e dirección

Jorge é un dos violinistas máis activos dos nosos días. É coñecido polo seu enfoque minucioso e emocionante, interpretando música no estilo e nos instrumentos para os que foi composta, dende a Idade Media ata o século XXI.

Fundador e director do conxunto español Tercia Realidad, é tamén concertino de ensembles como La Arpeggiata (Francia), The Hanover Band (Reino Unido), Forma Antiqva (España), La Risonanza (Italia), I Fagiolini (Reino Unido) e Laudonia Ensemble (Austria).

Jorge é concertino invitado habitual de orquestras como Capella Cracoviensis, Orquestra Sinfónica da Comunidade Valenciana, Orquestra do Principado de Asturias, Orquestra da Vlaamse Ópera, así como aparicións como director invitado da nova compañía de ópera con sede en Berlín Kiez Oper e a Academia Festival Bachowski Swidnica Orquestra en Polonia. Así mesmo, é invitado habitual como director musical e solista no Shakespeare’s Globe Theatre de Londres dirixindo a parte musical de obras como The Secret Theatre, estreando música de Alexander Balanescu e de Four Seasons con música de Max Richter.

Cos seus eclécticos programas a violín solo, Jorge realizou numerosas xiras por Europa, América do Sur e Canadá. Actuando en Istambul, Sevilla, Barcelona, Biecz, Swidnica, Krakow, Londres, Manchester, Berlín, Madrid, París, Varazdin, Montreal e Cochabamba.

Gravou para selos como Atlantic Records, Naxos, Hyperion, DLR-Capriccio, Lindoro, La Ma de Guido e Prometeo, e en 2022 presentou dous novos álbums: As Variacións Goldberg de Bach no seu propio e inédito arranxo para violín solo e Lunaris para GWK records (Alemaña).

Jorge toca un violín Ruggieri de 1680 da Fundación Jumpstart Jr. (Holanda) e un Michelangelo Bergonzi de 1780 xentileza de Jonathan Sparey (Reino Unido).