52 Semana de Música do Corpus – Festival Cidade de Lugo
Martes, 20 de maio de 2025 – Círculo das Artes de Lugo, 20:30 h
La Spagna
Jiayu Jin, soprano
Alejandro Marías, dirección
Sabina Colonna Preti, lirone
Jorge López-Escribano, clave e órgano
Ramiro Morales, archilaúd
Manuel Vilas, arpa doppia
Alejandro Marías, viola da gamba e direcciónClara Marías, asesoramento literario e traducións
Co apoio de:
Lamenti di donna
Programa:
Giacomo Carissimi (1605 – 1674)
Deh, memoria
Anónimo (Roma, s. XVIII)
Passacagli
Claudio Monteverdi (1567 – 1607)
Lamento di Arianna, SV 22 – Lasciatemi morire
Bellerofonte Castaldi (c.1581 – 1649)
Arpeggiata al mio modo
Lettera d’Heleazaria Hebrea a Tito Vespasiano
Bartolomé de Selma y Salaverde (c.1595 – post.1638)
Susanna passeggiata
Barbara Strozzi (1619 – 1677)
L’Eraclito Amoroso
Johann Caspar Kerll (1627 – 1693)
Passacaglia en re menor
Giacomo Carissimi
Lamento in morte di Maria Stuarda
Lamentti di donna
Seis mujeres con distintos roles y en situaciones diferentes (la enamorada anhelante, la amante traicionada, la reina condenada, la doncella acosada, la princesa abandonada y la madre caníbal) claman sus lamentos ante la melancolía, la traición, la injusticia, la lujuria, el abandono y el arrepentimiento.
En lo musical, estamos ante uno de los momentos más fascinantes de la historia, aquel en que la palabra toma el poder sobre la música para dotarla de la capacidad de emocionar. Los compositores se someten a los poetas y, con la ayuda de la retórica y bajo la influencia del Manierismo, ilustran el texto logrando que la música despierte en el oyente los mismos afectos que la palabra, incluso –y he aquí la magia– desprovista de ella.
Giacomo Carissimi ha pasado a la historia por ser uno de los padres de la cantata y del oratorio, dos de los géneros vocales más importantes del Barroco. Si este hecho ya sería suficiente para lograr una gran influencia entre los compositores de su época, su entrega a la docencia hizo que encontremos entre sus discípulos a algunos de los más célebres compositores del siglo XVII. Ejerció desde 1629 hasta su muerte como maestro de capilla en el Collegio Germanico e Hungarico de Roma, un seminario jesuita para jóvenes de habla alemana, cuyo primer antecesor fue Tomás Luis de Victoria. De personalidad noble y austera, y con cierta inclinación a la melancolía, su reconocimiento era unánime. Llama poderosamente la atención el hecho de que nunca quisiera abandonar su puesto, pese a las repetidas invitaciones a trabajar en Bruselas para el archiduque Leopoldo Guillermo de Habsburgo o la acaso aún más tentadora oferta de suceder a Monteverdi al frente de la basílica de San Marcos de Venecia. Por si esto fuera poco, fueron muchos los alumnos privados a los que atendió, entre los que figuran nombres de la talla de Johann Caspar Kerll o Marc-Antoine Charpentier. Sí accedió, no obstante, a trabajar para otras personalidades, con la condición de no abandonar Roma. De hecho, probablemente debamos a su trabajo para la reina Cristina de Suecia la existencia de las dos cantatas incluidas en este programa.
Si bien Carissimi se esforzó notablemente por dejar su impronta en sus numerosos alumnos, lo cierto es que una parte importante de su obra nos ha llegado a través de fuentes de dudosa fiabilidad, fruto, en parte, de su fama, que hacía tentadora la proliferación de apócrifos. La cantata “Deh, memoria” procede de un manuscrito de la última década del siglo XVII con arias para soprano de diversos autores, conservada en la Biblioteca Vaticana, mientras que el “Lamento sulla morte de Maria Stuarda” está en la Biblioteca del Real Conservatorio de Bruselas, en un manuscrito con la indicación «Copié par M. Manuel Garcia pour moi au British Museum». Hasta el momento no hemos sido capaces de recabar más datos, pero parece que se trata del gran cantante y compositor sevillano, si bien resulta sorprendente que el RISM no recoja como fuente anterior la mencionada partitura del Museo Británico.
Se nos antojaba imprescindible la presencia de Monteverdi en un programa protagonizado por Carissimi, ya que es inevitable fantasear con cuál habría sido el devenir de la música véneta si Carissimi hubiera aceptado el puesto de maestro de capilla tras la muerte del compositor del “Lamento d’Arianna”. De igual manera, se nos antoja adivinar cuánta influencia de su maestro en Roma puede haber en la inspirada pasacalle de Johann Kaspar Kerll.
Una obra singular dentro de este concierto es la disminución “Susana Passeggiata” del bajonista conquense Bartolomé de Selma y Salaverde. Compuesta sobre la canción “Susanne un jour” de Orlando di Lasso, describe con una precisión asombrosa no solo cada palabra del texto, sino todos y cada uno de los afectos que invaden a la protagonista, desde el rubor a la determinación pasando por la repugnancia, el miedo o la angustia. Esta “canción sin palabras” es un ejemplo brillante de cómo la música adquirió en la Italia del Seicento la capacidad de describir emociones. Hemos querido incluir este poema entre los textos “cantados” con la confianza de que el lector y oyente curioso sabrá reconocer cada verso en la interpretación de esta obra instrumental.
Como el de Selma, los nombres de Barbara Strozzi y Bellerofonte Castaldi no guardan una relación directa, que sepamos, con Carissimi, pero hay motivos musicales y literarios de sobra para hacerlos convivir en este concierto que pretende una cosa por encima de todo: conmover.
Alejandro Marías
Jiayu Jin, soprano
Jiayu Jin graduouse no Conservatorio Giuseppe Verdi de Milán en 2021, obtivo as máximas notas e unhas honras de primeira clase.
Especializada no canto barroco, actuou como solista en importantes festivais de música, entre eles o Rome Barocco Festival, o Bremen Musikfest e o Naples Sacred Music Festival, e colaborou con renombradas orquestras como La Risonanza e Europa Galante.
En 2023, recibiu o dobre recoñecemento ao gañar o Premio Especial e o Premio «La Spagna» no concurso internacional de canto barroco, o Concurso Cavalli-Monteverdi, de Cremona.
La Spagna
O conxunto La Spagna, que toma o nome dunha das melodías máis famosas do Renacemento, foi fundado por Alejandro Marías en 2009, reunindo algúns dos máis destacados músicos historicistas da súa xeración. Cun formato moi flexible, ten tanto aspecto de cámara como orquestral, interpretando ópera e oratorio xunto a solistas e directores invitados. Os estilos que abarca La Spagna van dende o Renacemento ata o primeiro romanticismo —con algunhas incursións na música do século XXI— aínda que a maior parte da súa actividade céntrase no barroco. Esta diversidade xira sempre arredor dun mesmo principio: ofrecer unha interpretación apaixonada, fiel e sincera, respectando a perspectiva histórica e social de cada repertorio. Desde o lanzamento do seu álbum A Tribute to Telemann, La Spagna gravou o traballo de viola da gamba Jacques Morel (Brilliant Classics), Las Siete Palabras de Haydn-Barbieri, Noche Oscura e Sopra La Spagna. Recentemente, actuou en varios países de Europa e América, en salas como o Auditorio Nacional de Música, a Ópera de Copenhague, o Palacio Real, o Congreso dos Deputados, e en moitos dos principais festivais de España. Foron o grupo seleccionado para conmemorar o 250 aniversario da recepción dos Stradivarius do Cuarteto Real, cun concerto gravado por RTVE no que tiveron o privilexio de tocar os instrumentos.
Alejandro Marías, viola da gamba e dirección
Nacido en Madrid no seo dunha familia de artistas e intelectuais, Alejandro Marías soubo desde moi cedo que a súa vocación era ser músico. Comezou os seus estudos con Enrique Correa e María de Macedo e obtivo os Graos Superiores de Violonchelo e Viola da Gamba no Real Conservatorio Superior de Música de Madrid. Trasladouse a Francia para especializarse na interpretación historicista de repertorios clásicos e románticos e posteriormente a Suíza, onde estudou, na Haute École de Musique de Genève, os Masters en Concerto en Violonchelo Barroco e Viola da gamba, con Bruno Cocset e Guido Balestracci, respectivamente. Recibiu clases de violonchelistas como Christophe Coin, Anner Bylsma ou Jaap Ter Linden e de gambitistas como Wieland Kuijken, Jordi Savall e Hille Perl.
Alejandro Marías é profesor de viola da gamba e violonchelo barroco no Conservatorio Superior de Música de Sevilla, director artístico do conxunto La Spagna, membro do Cuarteto Francisco de Goya, e colaborador de grupos como Zarabanda, Forma Antiqva e Accademia del Piacere. Actuou con orquestras como a Helsinki Barroque Orchestra, Les Musiciens du Louvre e a RTVE Orchestra. E con directores como Philippe Herreweghe, Marc Minkowski, Ton Koopman, Bruno Weil, Sigiswald Kuijken, Hervé Niquet ou Enrico Onofri.